İngilizce terimsel karşılığı ‘fuse’ olan sigortalar ,ev aletlerini ve devreleri aşırı akımdan koruyarak cihazların zarar görmesini engelleyen koruma cihazlarıdır. Cihazları hasardan koruyan bir dengeleyici görevi üstlenirler ve devre kesici olarak çalışmaktadırlar. Sigortalar her zaman elektrik devresine seri bir şekilde bağlanmalıdır. Paralel bağlı olan bir sigorta, devre elemanlarını koruyamaz. Sigortalara ait devre şeması Şekil-1’ de sunulmaktadır.
SİGORTALARIN BELLİ BAŞLI ÖZELLİKLERİ:
- Akım Değeri: Sürekli olarak iletilen maksimum akım miktarı, akım değeri olarak tanımlanmaktadır. Sigortanın erime olmadan devrede kalmasını sağlıyor. Akım taşıma kapasitesi, Amper cinsinden ölçülmektedir.
- Gerilim Değeri: Sigorta ile seri bağlanmış gerilim, gerilim oranını arttırmamaktadır.
- I2t Değeri: Bir elektrik arızası veya kısa devre olduğunda sigorta elemanı tarafından taşınan enerji miktarını ifade etmektedir. Sigorta attığında oluşan bir değerdir.
- Kesme ve Kesme Kapasitesi: Sigortanın kesintiye uğramasına neden olabilecek maksimum akım değeri, sigortanın kesme veya kesme kapasitesini tanımlamaktadır.
- Gerilim Düşümü: Devreden aşırı akım akması durumunda sigorta içindeki tel erir ve devre açık devre halini alır. Bu rezistans değişimden dolayı gerilim düşümü de azalıyor.
- Sıcaklık: Aşırı akım akması sırasında sıcaklık artıyor. Böylece sigorta teli eriyor.
SİGORTANIN ATMASI NASIL GERÇEKLEŞİYOR
Halk dilinde sigorta atması olarak bilinen durum, aslında güvenliğin sağlanmış olmasıdır. Bir sigorta doğrudan akım tarafından açılmıyor. Sigortanın nasıl attığı konusuna geldiğimizde akım, ısı oluşturuyor ve bu ısı, sigortayı açıyor. Yani sigorta, ortam sıcaklığından ve akımın zamana bağlı değişiminden etkileniyor. Atan sigorta açık bir devre halini almaktadır.
Sigortaların üzerinde maksimum akım değeri belirtilmektedir. Bu maksimum değer aşılırsa, sigorta devreyi açıyor. Yani sigorta, akım geçişini önleyerek devreyi koruyor.
Sigortanın üzerinde yazan akım değeri, yalnızca belirli bir ortam sıcaklığı için geçerlidir(genellikle 25°C). Sonuç olarak ise dış ortamda çalışacak bir cihaz için sigorta seçiminizi ona göre yapmak gerekiyor.
KISA DEVRE KESME KAPASİTESİ NEYİ İFADE EDER
3-6-10 kA kesme kapasiteleri, bir sigortanın veya bir devre kesici (MCB, MCCB, vb.) gibi koruyucu bir cihazın, belirli bir kısa devre akımını ne kadar sürede kesebileceğini ifade eder. Bu değerler genellikle elektrik sistemlerinde kullanılan cihazların üzerinde belirtilir ve genellikle kısa devre akımı şiddetini ölçmek için kullanılan bir birim olan kiloamper (kA) cinsinden ifade edilir.
Örneğin:
- 3 kA kesme kapasitesi, 3 kiloamperlik bir kısa devre akımını kesme yeteneğini ifade eder.
- 6 kA kesme kapasitesi, 6 kiloamperlik bir kısa devre akımını kesme yeteneğini ifade eder.
- 10 kA kesme kapasitesi, 10 kiloamperlik bir kısa devre akımını kesme yeteneğini ifade etmektedir.
Bu değerler, bir sigortanın veya devre kesicinin, belirli bir kısa devre akımı seviyesinde güvenli bir şekilde devreyi açma yeteneğini gösterir. Daha yüksek bir kesme kapasitesi, daha büyük kısa devre akımlarını daha hızlı şekilde kesme yeteneği sağlar, bu da daha güvenli bir elektrik sistemi sağlar. Bu nedenle, elektrik sistemleri tasarlarken veya kurarken, bu kesme kapasitesi değerleri önemli bir faktördür ve uygun güvenlik standartlarına uygun olmalıdır.Formun Üstü Bir devre kesicinin devreyi açıp kapama işleminden başka en önemli fonksiyonu; normal dışı şartlarda devreyi korumasıdır. Kısa Devre Kesme kapasitesi tamda bununla ilgilidir diyebiliriz. Devre kesicilerde dikkat edilmesi gereken en önemli özelliklerden biri de bu kesme kapasitesidir. Yani I kesme =10 kA olarak belirtilen kısa devre kesme kapasitesi 10kA(10.000 A) ‘lik kısa devre olduğunda şalterin görevini yerine getirmesini (açması) ve akabinde kısa devre hali devam ederken şalter kurulduğunda tekrar açma yapmasını ve di elektrik dayanım doğrulanması, aşırı yük salıcılarının doğrulanması gibi bir dizi deneyden başarılı bir şekilde çıkmasını ifade eder. Kısa devre kesme kapasitesi büyük olan devre kesicinin ömrü de uzundur. Yani 6 kA’lik bir devre kesicinin elektriksel ömrü ile 10 kA’lik devre kesicinin elektriksel ömrü aynı değildir. En önemlisi de Kısa devre kapasitesi SELECTİVİTE olayını gerçekleştirmesidir. Yani önce linye sigortası , sonra kolon sigortası açmalıdır. Eğer bir aşırı akım veya kısa devrede önce ana kolon sigortası atıyorsa SELECTİVİTE gerçekleştirilememiştir. Koruma elemanı kısa devre kesme kapasitesi değeri şebekeden yüke doğru gidildikçe azalmalıdır.
10-6-3 kA gibi.
3-6-10kA KESME KAPASİTELİ SİGORTALAR NEYE GÖRE SEÇİLİR?
3-6-10 kA kesme kapasiteli sigortaların seçimi, genellikle elektrik devresinin özelliklerine, belirli bir cihazın veya sistem bileşeninin talep ettiği güç ve akıma ve belirli güvenlik standartlarına göre belirlenir.
- Elektrik Devresinin Özellikleri: Elektrik devresinin nominal gerilimi, akımı ve diğer özellikleri, sigorta seçiminde önemli bir rol oynar. Sigortanın çalışacağı ortamdaki elektrik akımı ve potansiyel kısa devre akımları göz önüne alınmalıdır.
- Cihazın veya Sistem Bileşeninin Talep Ettiği Güç ve Akım: Korunacak olan cihaz veya sistem bileşeninin maksimum çalışma akımı ve gücü de dikkate alınmalıdır. Bu, doğru kesme kapasitesine sahip bir sigortanın seçilmesini sağlar.
- Güvenlik Standartları: Elektrik sistemlerinde kullanılan sigortaların, ulusal ve uluslararası güvenlik standartlarına uygun olması gerekmektedir. Özellikle, sigortanın kullanılacağı endüstriye veya uygulamaya özgü gereksinimler de göz önünde bulundurulmalıdır.
- Risk Değerlendirmesi: Belirli bir tesis veya uygulamadaki kısa devre riski de göz önüne alınmalıdır. Yüksek riskli alanlarda daha yüksek kesme kapasiteli sigortalar tercih edilmelidir.
- Üretici Önerileri: Sigortaların üreticileri genellikle belirli uygulamalar için önerilen kesme kapasitesi değerlerini belirtirler. Bu önerilere uyulması önemlidir.
Sonuç olarak, 3-6-10 kA kesme kapasiteli sigortaların seçimi, belirli bir uygulamadaki elektrik devresinin özelliklerine, cihazın taleplerine, güvenlik standartlarına ve risk değerlendirmesine bağlı olarak yapılır. Her bir uygulama için en uygun sigortayı seçmek, güvenli ve sağlam bir elektrik sistemi sağlamak için önem arz etmektedir.